Quy trình bảo dưỡng van đúng cách

Bảo dưỡng van công nghiệp đúng quy trình là yếu tố quyết định để hệ thống vận hành ổn định, giảm rò rỉ và kéo dài tuổi thọ thiết bị. Tuy nhiên, mỗi loại van lại có đặc thù kiểm tra và xử lý khác nhau, đòi hỏi kỹ thuật viên nắm vững các bước thực hiện. Bài viết dưới đây Tuấn Hưng Phát sẽ giúp bạn hiểu rõ quy trình bảo dưỡng van một cách chi tiết.

Khi nào cần bảo dưỡng van?

Theo số giờ vận hành (3–6–12 tháng)

Hầu hết nhà máy đều áp dụng lịch bảo trì định kỳ theo số giờ vận hành của hệ thống.

Một trong những bước quy trình bảo dưỡng van là cần chú ý đến số giờ vận hành của từng loại van

• 3 tháng/lần: hệ thống hơi nóng, dầu, hóa chất hoặc van hoạt động liên tục.
• 6 tháng/lần: van dùng cho nước, khí nén, HVAC.
• 12 tháng/lần: hệ thống ít thay đổi áp suất, chất lượng lưu chất ổn định.

Việc tuân thủ chu kỳ giúp kiểm soát độ mòn seat, gioăng, trục, hạn chế rò rỉ và kẹt van.

Khi lưu chất có tạp chất, ăn mòn hoặc nhiệt độ cao

Lưu chất bẩn hoặc có tính ăn mòn luôn làm giảm tuổi thọ van nhanh hơn bình thường:

• Tạp chất rắn gây xước đĩa, seat hoặc kẹt chuyển động.
• Lưu chất ăn mòn làm mỏng thân van, hỏng gioăng.
• Nhiệt độ quá cao gây lão hóa phớt, seat PTFE, O-ring.

Trong các trường hợp này, van cần được bảo dưỡng sớm và nhiều hơn để đảm bảo an toàn.

Khi có dấu hiệu bất thường trong quá trình vận hành

Van cần kiểm tra ngay khi xuất hiện một trong các hiện tượng sau:

• Rò rỉ tại thân – mặt bích – trục van
• Van đóng không kín hoặc đóng/mở khó
• Tiếng ồn bất thường, rung mạnh khi vận hành
• Áp suất hệ thống bị sụt giảm hoặc lưu lượng không ổn định

Những dấu hiệu này cho thấy gioăng, seat hoặc cơ cấu truyền động đang gặp sự cố và cần được xử lý kịp thời.

Khi hệ thống chạy liên tục hơn 20 giờ/ngày

Các dây chuyền sản xuất hoạt động gần như 24/7 khiến van phải chịu tải liên tục:

• Ty, trục, đĩa dễ mòn nhanh
• Gioăng chịu áp lâu bị chai và giảm đàn hồi
• Bộ điều khiển điện/khí nén dễ sai lệch hành trình

Do đó, hệ thống hoạt động cường độ cao cần lịch bảo dưỡng riêng, thường từ 1–3 tháng/lần tùy loại van và môi trường làm việc.

>>> Xem thêm

Cách bảo dưỡng van bướm

Bảo dưỡng van điện từ

Bảo dưỡng lò hơi – nồi hơi

Quy trình bảo dưỡng van công nghiệp tiêu chuẩn

Quy trình bảo dưỡng van cần chú ý đến những bước thực hiện dưới đây!

Bước 1 – Ngắt hệ thống và xả áp an toàn

Việc đầu tiên và quan trọng nhất là đảm bảo toàn bộ hệ thống không còn áp suất trước khi tiến hành bảo dưỡng.

Đảm bảo không còn áp suất trong ống:

• Xả toàn bộ áp hoặc hơi trong đường ống, mở van xả đáy để đảm bảo không còn áp suất dư. Đây là bước bắt buộc để tránh nguy cơ bỏng hơi, xì áp, tai nạn lao động.

Gắn biển cảnh báo khi đang bảo trì:

• Treo bảng “Đang bảo trì – Không vận hành” tại khu vực có van liên quan để tránh người khác vô tình chạy hệ thống trong lúc bảo dưỡng.

Bước 2 – Vệ sinh bề mặt và khu vực xung quanh

Làm sạch van trước khi tháo giúp việc kiểm tra và đánh giá hư hỏng chính xác hơn.

Lau sạch dầu mỡ, bụi, cặn bám:

• Dùng khăn, bàn chải hoặc dung dịch tẩy rửa chuyên dụng để loại bỏ lớp dầu, bụi bẩn, rỉ sét bên ngoài.

Kiểm tra thân van có nứt, ăn mòn:

• Quan sát kỹ bề mặt thân van, đặc biệt ở khu vực tiếp xúc trực tiếp với lưu chất hoặc vị trí mặt bích – nơi thường xuất hiện ăn mòn cục bộ.

Bước 3 – Tháo van và kiểm tra chi tiết bên trong

Khi van đã được làm sạch, tiến hành tháo rời để đánh giá tình trạng cơ cấu bên trong.

Kiểm tra đĩa, ty, trục, bi dẫn hướng:

• Xem xét xem các chi tiết có bị xước, rỗ, mài mòn hoặc cong vênh không. Những bộ phận chịu lực như ty và đĩa là nơi dễ mòn nhất.

Đánh giá độ mòn, biến dạng:

• Đo kiểm cần thiết để xác định mức độ hư hại và quyết định có cần thay thế hay chỉ cần gia công, vệ sinh.

Bước 4 – Kiểm tra gioăng, phớt, seat

Gioăng và seat là những bộ phận quyết định độ kín của van – cần được kiểm tra kỹ.

Đo độ đàn hồi, độ mòn seat:

• Seat mòn hoặc biến dạng sẽ khiến van không kín. Kiểm tra bằng mắt, bằng thước hoặc phương pháp soi tiếp xúc.

Các loại gioăng PTFE, EPDM, NBR phải kiểm tra kỹ:

• Mỗi loại gioăng có tính chịu nhiệt – chịu hóa chất khác nhau. Nếu thấy gioăng bị chai, nứt, cứng hoặc biến dạng thì cần thay ngay.

Bước 5 – Bôi trơn và thay thế linh kiện cần thiết

Đây là bước giúp van vận hành mượt mà và tránh mòn cơ học.

Bôi trơn bằng mỡ chuyên dụng:

• Sử dụng đúng loại grease phù hợp cho van (chịu nhiệt, chống nước, chống hóa chất). Tuyệt đối không dùng dầu thường, vì dễ loãng và gây hỏng gioăng.

Thay phớt, vòng bi, vòng đệm nếu vượt ngưỡng mòn:

• Các chi tiết này thường là vật tư tiêu hao, cần thay định kỳ để duy trì hiệu suất đóng mở và độ kín.

Bước 6 – Lắp lại và căn chỉnh lực đóng mở

Sau khi vệ sinh và thay thế linh kiện, tiến hành lắp van lại đúng cấu hình ban đầu.

Căn lại hành trình (stroke) cho van điều khiển:

• Đối với van điều khiển điện – khí nén, cần hiệu chỉnh lại hành trình để đảm bảo đóng mở chính xác theo tín hiệu.

Siết đều lực tại các bulong theo đúng tiêu chuẩn Torque:

• Siết không đều dễ gây lệch trục, hở seat hoặc rò rỉ tại mặt bích. Cần dùng cờ lê lực đúng chuẩn để đảm bảo độ kín.

Bước 7 – Kiểm tra áp lực và vận hành thử

Sau khi lắp lại, tiến hành test để đảm bảo van đạt tiêu chuẩn vận hành.

Test kín bằng áp hoặc nước theo tiêu chuẩn API/BS/DIN:

• Thử áp lực để kiểm tra rò rỉ tại thân, seat và gioăng. Đây là bước bắt buộc trong bảo dưỡng công nghiệp.

Quan sát độ rò rỉ, tốc độ đóng mở, độ ồn:

• Kết hợp kiểm tra thực tế để đánh giá xem van có vận hành êm, ổn định hay không. Nếu có hiện tượng bất thường cần chỉnh lại ngay.

Thực hiện đúng quy trình bảo dưỡng van công nghiệp giúp thiết bị vận hành ổn định, hạn chế rò rỉ và kéo dài tuổi thọ trong mọi môi trường làm việc. 

Từ việc xả áp an toàn, vệ sinh – kiểm tra chi tiết, thay thế gioăng phớt đến căn chỉnh lực và test áp cuối cùng, mỗi bước đều đóng vai trò quan trọng để đảm bảo van đạt trạng thái tốt nhất trước khi đưa vào hoạt động lại. 

Do đó, doanh nghiệp cần duy trì lịch bảo trì định kỳ và thực hiện quy trình này theo tiêu chuẩn kỹ thuật để tối ưu hiệu suất và giảm chi phí vận hành lâu dài.