Nguyên nhân van đóng không kín là gì?

Có nhiều nguyên nhân van đóng không kín xảy ra? Thế nhưng bạn có biết đâu là nguyên nhân thực chất dẫn đến hiện tượng này không? Có cách nào khắc phục tình trạng trên? Hãy cùng Tuấn Hưng Phát tìm hiểu rõ hơn trong bài viết dưới đây nhé!

Van không đóng kín là gì?

Van đóng không kín là tình trạng khi van công nghiệp (van bi, van bướm, van cổng, van cầu, van một chiều…) đã được đưa về trạng thái “đóng” nhưng vẫn xảy ra hiện tượng rò rỉ lưu chất (nước, khí, hơi, dầu…) qua khe hở của đĩa van, bi van hoặc gioăng làm kín.

Nói cách khác, thay vì ngăn chặn hoàn toàn dòng chảy như thiết kế ban đầu, van vẫn để một phần nhỏ hoặc lớn lưu chất đi qua. Đây là sự cố thường gặp trong vận hành hệ thống đường ống, đặc biệt khi van đã sử dụng trong thời gian dài hoặc hoạt động trong môi trường áp suất/nhiệt độ khắc nghiệt.

Tác hại khi van không đóng kín

Khi xảy ra tình trạng van đóng không kín, hệ thống sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng, cụ thể:

Van không đóng kín khiến lưu chất dễ bị rò rỉ, thật thoát năng lượng

Rò rỉ lưu chất

• Khi van không kín, nước, dầu, hơi hoặc khí vẫn rò qua van.
• Điều này không chỉ gây khó kiểm soát dòng chảy mà còn làm giảm hiệu suất vận hành.

Thất thoát năng lượng

• Với hệ thống hơi nóng, khí nén hoặc dầu áp lực cao, mỗi điểm rò rỉ đều đồng nghĩa với hao phí năng lượng.
• Về lâu dài, chi phí vận hành tăng lên đáng kể.
• Nguy cơ gây sự cố cho thiết bị
• Rò rỉ có thể làm tăng áp suất hoặc gây rung lắc tại một số vị trí trong đường ống.
• Dẫn đến hỏng bơm, nứt vỡ ống, cháy nổ trong hệ thống có môi trường dễ cháy (gas, dầu).

Ảnh hưởng đến an toàn lao động

Nếu rò rỉ là hóa chất độc hại hoặc hơi nóng áp suất cao, nguy cơ gây bỏng, ngộ độc, thậm chí tai nạn lao động nghiêm trọng.

Giảm tuổi thọ hệ thống đường ống

Van không kín sẽ khiến áp lực phân bố không đều, gây mài mòn nhanh hơn cho các thiết bị phía sau.

Nguyên nhân van đóng không kín thường gặp

Tình trạng van không đóng kín có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong quá trình thực tế vận hành, các kỹ sư thường gặp những trường hợp phổ biến sau:

Nguyên nhân van đóng không kín thường gặp là gì?

Do mài mòn gioăng, seat (gioăng bị chai, nứt, biến dạng)

Gioăng làm kín (seal, gasket) hoặc seat (bề mặt tiếp xúc với bi/đĩa van) là bộ phận quan trọng quyết định khả năng ngăn dòng chảy.

Sau thời gian dài hoạt động, đặc biệt trong môi trường có nhiệt độ và áp suất cao, gioăng thường bị:

• Chai cứng, mất độ đàn hồi.
• Nứt, rách do lão hóa hoặc hóa chất ăn mòn.
• Biến dạng khi chịu lực đóng mở liên tục.
• Khi gioăng không còn ôm sát bề mặt bi/đĩa, van sẽ mất độ kín, gây rò rỉ.

Gioăng làm kín sau thời gian dễ bị nứt, chai, biến dạng,.. khiến van mất đi độ kín

Do cặn bẩn, dị vật bám trong van

Hệ thống đường ống thường có cặn bẩn, rỉ sét, hạt rắn hoặc dị vật.

Khi những tạp chất này lọt vào trong van, chúng sẽ kẹt ở vị trí tiếp xúc giữa đĩa – seat hoặc bi – gioăng, khiến van không thể đóng khít hoàn toàn.

Nguyên nhân này đặc biệt phổ biến trong:

• Môi trường nước thô, có nhiều bùn, cát.
• Hệ thống hơi nóng, nơi thường có cặn oxit kim loại.
• Đường ống dầu, dễ lẫn tạp chất từ quá trình bơm.

Cặn bẩn, dị vật bám trong van có nhiều trong hệ thống hơi nóng, đường ống dầu,…

Do lắp đặt sai kỹ thuật

Van công nghiệp có hướng dòng chảy và lực siết bulong cần tuân thủ nghiêm ngặt. Các lỗi lắp đặt thường gặp:

• Gắn van ngược chiều dòng chảy (đặc biệt với van một chiều, van cầu).
• Lực siết không đồng đều, khiến thân van bị lệch, seat không ép sát.
• Không dùng gioăng kết nối đúng chuẩn giữa mặt bích và thân van.
• Lỗi kỹ thuật trong lắp đặt có thể khiến van không bao giờ đạt độ kín như thiết kế.

Việc lắp sai chiều, siết không đều cũng khiến van đóng không kín

Do áp suất hoặc nhiệt độ vượt giới hạn van

Mỗi loại van đều có thông số áp suất danh định (PN/Class) và nhiệt độ làm việc tối đa. Khi hệ thống vượt quá giới hạn này:

• Gioăng và seat sẽ giãn nở, biến dạng.
• Thân van hoặc đĩa van có thể bị cong vênh, xô lệch.

Đây là nguyên nhân phổ biến trong các nhà máy hơi, khí nén hoặc hệ thống dầu áp lực cao.

Do trục van, bi hoặc đĩa bị lệch tâm

Trong quá trình vận hành, lực tác động không đều hoặc mài mòn lâu ngày có thể làm:

• Trục van bị lệch khỏi vị trí chuẩn.
• Bi van hoặc đĩa van không còn đồng tâm với seat.

Khi đó, van dù có đóng hoàn toàn thì khoảng hở nhỏ vẫn tồn tại, gây rò rỉ. Trường hợp này thường xảy ra ở van bi, van bướm, nơi cơ chế đóng mở xoay quanh trục.

Do chất lượng van kém, hàng giả

Van công nghiệp kém chất lượng thường có vật liệu không đạt chuẩn

Van công nghiệp kém chất lượng thường có:

• Vật liệu không đạt chuẩn → gioăng mau hỏng, seat mòn nhanh.
• Gia công không chính xác → bề mặt tiếp xúc không phẳng, khó kín.
• Không đạt tiêu chuẩn kiểm định (ASTM, JIS, DIN, ANSI).

Ngoài ra, hàng giả – hàng nhái trên thị trường không chỉ nhanh hỏng mà còn tiềm ẩn nguy cơ sự cố nghiêm trọng.

Cách khắc phục van đóng không kín

Sau khi xác định được nguyên nhân, việc xử lý đúng cách sẽ giúp van khôi phục khả năng làm kín và kéo dài tuổi thọ hệ thống. Dưới đây là các giải pháp thường áp dụng:

Vệ sinh, loại bỏ cặn bẩn trong van, thay gioăng, siết bulong, kiểm tra trục van

Vệ sinh, loại bỏ cặn bẩn trong van

• Ngừng hoạt động đường ống, tháo van ra khỏi hệ thống.
• Dùng bàn chải thép, dung dịch tẩy rửa chuyên dụng để loại bỏ cặn bám.
• Với môi trường nước thô hoặc dầu, nên kết hợp lắp đặt Y lọc (strainer) phía trước van để hạn chế dị vật xâm nhập.

Thay gioăng hoặc seat mới

• Tháo rời van để tiếp cận bộ phận gioăng/seat.
• Chọn gioăng đúng kích thước, vật liệu tương thích với môi trường (EPDM, PTFE, Viton, Kim loại).
• Thay mới và lắp lại, đảm bảo đúng vị trí để đạt độ kín.

Lưu ý: Không nên tái sử dụng gioăng cũ vì hiệu quả làm kín sẽ giảm rất nhanh.

Siết lại bulong, kiểm tra trục van

• Kiểm tra toàn bộ bulong kết nối, siết lại đồng đều theo hình chữ thập để đảm bảo lực phân bổ đều.
• Với trục van, cần kiểm tra độ thẳng và độ rơ. Nếu trục bị cong hoặc lệch tâm, nên thay thế để tránh rò rỉ tiếp diễn.

Sử dụng van phù hợp với môi trường & áp lực

• Xem lại thông số kỹ thuật của hệ thống (áp suất PN, nhiệt độ làm việc, loại lưu chất).
• Lựa chọn van có tiêu chuẩn áp suất và vật liệu tương ứng.
• Ví dụ: Hệ thống hơi nóng → van inox + gioăng PTFE hoặc kim loại.
• Hệ thống hóa chất ăn mòn → van nhựa uPVC, CPVC, hoặc lót PTFE.

Thay thế van chất lượng cao khi hỏng nặng

• Thay thế bằng van mới, ưu tiên hàng chính hãng có chứng nhận chất lượng (ISO, ASTM, JIS, DIN, ANSI).
• Chọn thương hiệu uy tín như Wonil (Hàn Quốc), KosaPlus, Haitima (Đài Loan), Ravis (Ấn Độ)…

Van đóng không kín thường do gioăng mòn, cặn bẩn, lắp đặt sai kỹ thuật, áp suất vượt giới hạn hoặc chất lượng van kém. Sự cố này gây rò rỉ, thất thoát và giảm tuổi thọ hệ thống.

Giải pháp hiệu quả là vệ sinh, thay gioăng/seat, kiểm tra bulong – trục van, dùng van đúng chuẩn và thay thế van chất lượng cao khi cần. Đồng thời, lựa chọn sản phẩm chính hãng và bảo dưỡng định kỳ sẽ giúp hệ thống vận hành ổn định, an toàn hơn.

>>> Ngoài ra, các bạn cũng có thể tìm hiểu thêm về cách xử lý van bị kẹt