Khác nhau giữa van bướm đồng tâm và lệch tâm

Van bướm là một trong những loại van được sử dụng phổ biến nhất trong các hệ thống công nghiệp nhờ thiết kế gọn nhẹ và khả năng đóng mở nhanh. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ sự khác nhau giữa van bướm đồng tâm và lệch tâm – hai dòng van có cấu tạo và hiệu năng rất khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận biết rõ đặc điểm, ưu nhược điểm của từng loại, cũng như cách lựa chọn van phù hợp nhất với điều kiện làm việc của hệ thống.

Tìm hiểu van bướm đồng tâm và van bướm lệch tâm 

Van bướm đồng tâm là gì? 

Van bướm đồng tâm ( hay còn gọi van bướm trục giữa hoặc van bướm tâm trùng) là loại van có trục van (trục quay của đĩa) nằm ngay tại tâm của đĩa van và trùng với tâm của vòng gioăng làm kín. Đây là thiết kế cơ bản và phổ biến nhất trong các dòng van bướm hiện nay.

Cấu tạo chi tiết của van bướm đồng tâm

Cấu tạo của van bướm đồng tâm

• Thân van (Body): thường được làm từ gang, gang dẻo hoặc inox, có dạng tròn, dùng để giữ đĩa và gioăng.
• Đĩa van (Disc): nằm giữa dòng chảy, là bộ phận trực tiếp điều tiết hoặc ngăn dòng lưu chất.
• Trục van (Stem): nối với đĩa, giúp đĩa xoay khi vận hành.
• Gioăng làm kín (Seat): thường làm bằng cao su EPDM, NBR hoặc PTFE, đảm bảo độ kín khi van đóng.
• Bộ điều khiển: có thể là tay gạt, tay quay, hoặc bộ điều khiển điện/khí nén.

Nguyên lý hoạt động

Khi người vận hành xoay tay gạt hoặc bộ truyền động:

Đĩa van xoay quanh trục trung tâm — khi đĩa song song với dòng chảy, van mở hoàn toàn.

Khi đĩa vuông góc với dòng chảy, van đóng kín, gioăng cao su ép sát vào bề mặt đĩa để ngăn rò rỉ.

Cấu trúc đồng tâm khiến quá trình đóng/mở có ma sát trực tiếp giữa đĩa và gioăng, vì đĩa luôn tiếp xúc với gioăng trong suốt quá trình vận hành.

Ưu điểm của van bướm đồng tâm

• Thiết kế đơn giản, gọn nhẹ, dễ lắp đặt và bảo trì.
• Giá thành thấp, phù hợp cho các hệ thống nước sạch, nước thải, PCCC, HVAC.
• Thời gian đóng mở nhanh, dễ điều khiển thủ công hoặc tự động.

Nhược điểm

• Ma sát lớn giữa đĩa và gioăng làm kín, dẫn đến hao mòn nhanh hơn.
• Không phù hợp với áp suất cao hoặc nhiệt độ lớn.
• Khi đóng mở, đĩa nằm giữa dòng chảy nên có thể ảnh hưởng đến lưu lượng và gây tổn thất áp nhỏ.

>>> Bạn cũng có thể tìm hiểu chi tiết dòng van bướm FAF chính hãng tại đây!

Van bướm lệch tâm là gì?

Khác với loại đồng tâm, van bướm lệch tâm (Eccentric Butterfly Valve) có thiết kế trong đó trục quay của đĩa không còn trùng với tâm đĩa và tâm gioăng. Việc “lệch tâm” này giúp giảm ma sát khi đóng mở, tăng độ kín và kéo dài tuổi thọ gioăng – rất hữu ích cho các hệ thống làm việc ở áp suất và nhiệt độ cao.

Van bướm lệch tâm thiết kế trục quay của đĩa không trùng với tâm đĩa

Phân loại van bướm lệch tâm

Van bướm 1 lệch tâm (Single Eccentric)

• Trục van lệch khỏi tâm đĩa một khoảng nhỏ theo hướng song song với trục ống.
• Mục đích: giúp đĩa tách khỏi gioăng sớm hơn khi mở, giảm ma sát so với loại đồng tâm.
• Dù cải thiện nhẹ về độ bền, nhưng khả năng chịu áp và độ kín vẫn hạn chế – ít được dùng trong công nghiệp nặng.

Van bướm 2 lệch tâm (Double Eccentric)

Trục van lệch theo hai hướng:

• Lệch khỏi tâm ống (như loại 1 lệch).
• Lệch thêm theo phương vuông góc với trục đĩa.

Cấu tạo này giúp đĩa rời khỏi gioăng ngay khi bắt đầu mở, ma sát gần như không đáng kể. Phù hợp cho hệ thống có áp suất trung bình – cao, nhiệt độ đến 200°C, như hệ thống dầu, khí nén, hơi.

Van bướm 3 lệch tâm (Triple Eccentric)

• Là loại tiên tiến nhất, với ba điểm lệch giúp đĩa và gioăng không tiếp xúc trực tiếp trong quá trình đóng mở.
• Sử dụng gioăng kim loại (metal seat) thay vì cao su, chịu được nhiệt độ và áp suất rất cao.
• Khi đóng, đĩa ép gioăng theo chuyển động xoay và ép nghiêng, tạo độ kín tuyệt đối (zero leakage).
• Ứng dụng: dầu khí, hóa chất, hơi nước, hệ thống áp cao hoặc môi chất ăn mòn.

Đặc điểm kỹ thuật nổi bật của van bướm lệch tâm

• Độ kín cao, đặc biệt ở loại 3 lệch tâm, đáp ứng tiêu chuẩn API 598, BS 6364.
• Tuổi thọ gioăng dài hơn nhiều nhờ giảm ma sát khi vận hành.
• Chịu áp, chịu nhiệt tốt, có thể dùng cho hơi nóng, khí nén, dầu, hóa chất.
• Giá thành cao hơn nhưng hiệu suất và độ bền vượt trội so với loại đồng tâm.

Khác nhau giữa van bướm đồng tâm và van bướm lệch tâm 

Sự khác nhau giữa van bướm đồng tâm và lệch tâm là gì?

Để thấy sự khác nhau giữa van bướm đồng tâm và van bướm lệch tâm, ta sẽ xét theo những tiêu chí sau: 

Van bướm đồng tâm thích hợp cho hệ thống nước sạch, HVAC, PCCC, trong khi van bướm lệch tâm phù hợp với dầu, hơi, hóa chất nhờ độ kín và độ bền cao. Chọn đúng loại van giúp hệ thống vận hành ổn định và tiết kiệm chi phí.

Tuấn Hưng Phát – nhà phân phối van công nghiệp chính hãng hơn 15 năm, cung cấp các sản phẩm từ Wonil (Hàn Quốc) và FAF (Thổ Nhĩ Kỳ), đảm bảo CO-CQ đầy đủ, tư vấn kỹ thuật chuyên nghiệp.