Cách xử lý van bị kẹt không mở được

Cách xử lý van bị kẹt không mở được sẽ tùy thuộc vào từng loại van khác nhau. Hãy theo dõi ngay trong bài viết dưới đây để hiểu hơn về cách xử lý chính xác nhé!

Van bị kẹt không mở được là gì?

Van bị kẹt không mở được là hiện tượng van không thể xoay hoặc thao tác mở – đóng theo ý muốn của người sử dụng. Khi gặp tình trạng này, tay vặn hoặc bộ điều khiển của van thường bị cứng, gần như không di chuyển, hoặc nếu có xoay được thì cũng rất khó khăn và phát ra tiếng rít, tiếng kẹt.

Van bị kẹt không mở khiến việc mở – đóng theo ý muốn của người sử dụng

Về bản chất, đây là dấu hiệu cho thấy van đang gặp vấn đề về cơ khí (kẹt do ma sát, rỉ sét, biến dạng linh kiện) hoặc thủy lực (áp suất trong đường ống quá cao khiến bộ phận đóng kín bị ép chặt). Nếu không xử lý kịp thời, hiện tượng này có thể dẫn đến:

• Mất khả năng điều tiết dòng chảy.
• Hỏng hóc nghiêm trọng hơn ở trục, gioăng hoặc đĩa van.
• Nguy cơ rò rỉ, nổ đường ống trong hệ thống áp lực lớn.

Các loại van thường gặp tình trạng kẹt

Tình trạng không mở được có thể xảy ra ở hầu hết các loại van công nghiệp và dân dụng. Một số điển hình gồm:

Cách xử lý van bị kẹt thường thấy như: van bi, van cổng, van bướm, van điện từ

Van bi

Van bi hoạt động nhờ viên bi có lỗ khoan xoay để cho phép dòng chảy đi qua. Sau thời gian dài sử dụng, cặn bẩn bám quanh viên bi hoặc gioăng làm viên bi không thể xoay, gây ra hiện tượng kẹt.

Van bướm

Van bướm sử dụng đĩa xoay 90° để điều tiết lưu lượng. Khi đĩa bị bám cáu cặn, rỉ sét hoặc gioăng bị chai cứng, tay gạt/ tay quay sẽ rất khó xoay.

Van cổng

Van cổng có cấu tạo đóng/mở bằng cách nâng – hạ cánh cổng. Trong môi trường nước bẩn, nước thải hoặc hơi nóng, cánh cổng dễ bị kẹt do dị vật hoặc biến dạng.

Van điện từ

Hoạt động nhờ lực điện từ tác động lên màng ngăn. Nếu cuộn coil hoạt động yếu hoặc màng ngăn bị bám bẩn, van sẽ không thể mở hoặc đóng.

Nguyên nhân khiến van bị kẹt không mở được

Cặn bẩn, rỉ sét bám bên trong van

Trong quá trình vận hành, dòng nước hoặc chất lỏng đi qua thường mang theo cặn bẩn, bùn đất, cát hoặc tạp chất kim loại. Những chất này tích tụ lâu ngày ở khu vực viên bi, đĩa hoặc cánh van.

Đặc biệt, đối với van thép, van gang hoạt động trong môi trường ẩm ướt, rỉ sét dễ hình thành trên bề mặt kim loại, khiến các bộ phận bên trong bị dính chặt lại.

Hậu quả khiến cho tay van xoay rất nặng, thậm chí không thể xoay, đồng thời tăng nguy cơ mòn và rò rỉ tại vị trí tiếp xúc.

Gioăng cao su bị khô, chai cứng

Khi hoạt động trong môi trường có nhiệt độ cao, hóa chất, hoặc do thời gian sử dụng lâu ngày, gioăng cao su sẽ bị mất tính đàn hồi, khô cứng và bám chặt vào bi/đĩa van.

Khi đó, lực ma sát tăng cao, gây cảm giác van bị kẹt cứng mỗi khi thao tác mở – đóng. Nếu cố dùng lực mạnh, gioăng dễ bị rách, dẫn đến rò rỉ dòng chảy.

Có một số nguyên nhân khiến van bị kẹt không mở được

Vật lạ mắc kẹt trong lòng van

Các vật thể nhỏ như sỏi, cát, mảnh kim loại, cáu cặn vôi có thể theo dòng chảy chui vào lòng van.

Với van bi hoặc van bướm, khi đĩa/bi xoay đến vị trí đóng, các vật thể này có thể kẹt giữa gioăng và bề mặt làm kín, khiến van không thể mở ra được nữa. Trong hệ thống công nghiệp, trường hợp này thường gặp ở đường ống chưa lắp lưới lọc Y đầu nguồn.

Lắp đặt sai kỹ thuật

Van bị kẹt không chỉ đến từ yếu tố vận hành mà còn do lỗi ngay từ khâu lắp đặt:

• Siết bulong mặt bích quá chặt → biến dạng thân van, làm đĩa/bi khó xoay.
• Đặt sai hướng dòng chảy hoặc lắp ngược chiều mũi tên chỉ dẫn.
• Với van bướm, nếu lắp quá gần co, tê hoặc bích hàn thì cánh van dễ va chạm vào phụ kiện, gây kẹt.

Đây là nguyên nhân khó phát hiện nếu không có kinh nghiệm kỹ thuật, nhưng lại khá phổ biến trong thực tế.

Áp suất trong đường ống quá cao

Khi đường ống đang chịu áp lực lớn, lực ép tác động lên bề mặt bi, đĩa hoặc cánh van tăng mạnh.

Điều này khiến bề mặt đóng kín của van bị ép chặt vào gioăng, gây hiện tượng khó xoay hoặc xoay không được.

Thường gặp ở các hệ thống máy bơm công suất lớn, hệ thống khí nén, hơi nóng. Nếu cố gắng mở van trong tình trạng này, không chỉ hỏng van mà còn có thể gây sự cố an toàn (rò rỉ, nổ đường ống).

Van đã sử dụng lâu ngày, thiếu bảo trì

Van nào cũng có tuổi thọ nhất định. Nếu hoạt động liên tục trong môi trường khắc nghiệt mà không được bảo dưỡng, các bộ phận bên trong sẽ bị mài mòn, oxy hóa.

Dầu mỡ bôi trơn khô cạn theo thời gian, khiến trục van xoay ngày càng nặng.

Một số hệ thống để van ở trạng thái đóng nhiều năm liền không sử dụng, đến khi cần mở thì van gần như đã dính cứng.

>>> Xem thêm: Cách xử lý van bị rò rỉ

Cách xử lý van bị kẹt không mở được

Một số cách xử lý van bị kẹt không mở được được chi tiết dưới đây

Cặn bẩn, rỉ sét bám bên trong van

• Vệ sinh bề mặt bên ngoài: Dùng bàn chải thép, khăn sạch để chà rửa lớp rỉ sét, bụi bẩn.
• Xả đường ống: Mở nhẹ một đầu để nước trôi cặn ra ngoài.
• Ngâm dầu chống rỉ: Dùng dung dịch chuyên dụng (WD-40 hoặc RP7) xịt trực tiếp vào trục và lòng van, chờ 10–15 phút cho dung dịch ngấm.
• Trong trường hợp nghiêm trọng: Tháo rời van khỏi hệ thống, ngâm trong dung dịch tẩy rỉ, vệ sinh sạch và lắp lại.

Gioăng cao su bị khô, chai cứng

• Bôi trơn định kỳ: Dùng mỡ bôi trơn gốc silicone hoặc mỡ chuyên dụng chịu nhiệt, bôi vào vị trí gioăng và trục.
• Làm mềm gioăng: Với gioăng khô cứng nhẹ, có thể ngâm vào nước nóng để khôi phục độ đàn hồi tạm thời.
• Thay thế gioăng: Nếu gioăng đã chai, nứt hoặc biến dạng → cần thay mới đúng kích thước và vật liệu (EPDM, PTFE, NBR) tùy môi trường sử dụng.

Vật lạ mắc kẹt trong lòng van

• Đóng nguồn cấp: Ngắt áp lực và tháo van ra khỏi đường ống.
• Làm sạch thủ công: Dùng khí nén hoặc nước áp lực cao thổi sạch lòng van.
• Kiểm tra bề mặt làm kín: Nếu có vết xước do vật cứng gây ra, cần mài nhẵn hoặc thay mới van.
• Giải pháp phòng ngừa: Lắp lưới lọc Y (Y-strainer) hoặc bộ lọc cặn ở đầu nguồn để ngăn dị vật xâm nhập.

Lắp đặt sai kỹ thuật

• Kiểm tra lại hướng lắp: Đảm bảo chiều mũi tên trên thân van trùng với chiều dòng chảy.
• Nới lỏng bulong: Nếu bulong siết quá chặt gây biến dạng, cần điều chỉnh lại mô-men siết theo đúng tiêu chuẩn.
• Thay đổi vị trí lắp: Với van bướm, cần lắp cách xa co, tê, hoặc bích hàn ít nhất 4–5 lần đường kính ống để tránh cánh van va chạm.
• Thực hiện bởi kỹ thuật viên: Nếu không chắc chắn, nên nhờ kỹ thuật có kinh nghiệm tháo lắp lại đúng quy chuẩn.

Áp suất trong đường ống quá cao

• Xả bớt áp suất: Mở một điểm xả gần đó để giảm áp lực trước khi thử mở van.
• Dùng van giảm áp: Lắp đặt van giảm áp ở đầu nguồn để ổn định áp lực dòng chảy.
• Tuyệt đối không dùng lực mạnh: Nếu ép mở trong khi áp suất còn cao, dễ gây nổ đường ống hoặc hỏng đĩa van.
• Trong hệ thống công nghiệp: Cần dùng đồng hồ đo áp thường xuyên để giám sát và điều chỉnh áp lực kịp thời.

Van đã sử dụng lâu ngày, thiếu bảo trì

• Bôi trơn lại toàn bộ cơ cấu: Dùng mỡ chuyên dụng cho trục xoay, bản lề, tay quay.
• Tháo vệ sinh định kỳ: Sau 1–2 năm vận hành, nên tháo rời van kiểm tra toàn diện.
• Thay thế linh kiện mòn: Thay gioăng, trục hoặc tay gạt nếu đã hư hỏng.
• Trong trường hợp van đã quá cũ: Nên thay van mới thay vì cố sửa, vừa tiết kiệm chi phí bảo trì lâu dài, vừa đảm bảo an toàn.

Cách xử lý van bị kẹt không mở được thường do cặn bẩn, rỉ sét, gioăng chai cứng, áp suất cao hoặc thiếu bảo trì. Xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn xử lý hiệu quả bằng vệ sinh, bôi trơn hoặc thay linh kiện. Với các trường hợp van hư nặng hoặc hệ thống áp lực lớn, nên nhờ kỹ thuật viên chuyên nghiệp để đảm bảo an toàn.

Nếu cần tư vấn hay hỗ trợ kỹ thuật, hãy liên hệ Tuấn Hưng Phát để được hỗ trợ nhanh chóng.