Cách thay gioăng van đơn giản

Trong quá trình vận hành hệ thống đường ống, van công nghiệp thường phải làm việc liên tục dưới áp suất và nhiệt độ cao. Sau một thời gian sử dụng, gioăng van có thể bị mòn, chai cứng hoặc rò rỉ, gây thất thoát lưu chất và giảm hiệu suất vận hành. Vì vậy, biết cách thay gioăng van đúng kỹ thuật không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định, an toàn. Bài viết dưới đây Tuấn Hưng Phát sẽ hướng dẫn chi tiết cách thay gioăng van, kèm những lưu ý quan trọng khi lựa chọn vật liệu gioăng phù hợp cho từng loại van.

Dấu hiệu cho thấy cần thay gioăng van

Van bị rò nước, rò khí dù đã đóng kín

Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy gioăng trong van đã bị hư hỏng. Khi gioăng bị mòn hoặc biến dạng, khả năng làm kín giữa các bề mặt tiếp xúc không còn, khiến nước hoặc khí rò rỉ qua khe hở. Nếu hiện tượng này kéo dài, không chỉ gây thất thoát lưu chất mà còn ảnh hưởng đến áp suất toàn hệ thống, thậm chí gây nguy hiểm trong các hệ thống khí nén hoặc hơi nóng.

Van đóng mở khó, bị kẹt hoặc ma sát lớn

Khi thao tác đóng/mở van trở nên nặng tay, có cảm giác ma sát hoặc bó cứng, nhiều khả năng gioăng đã bị trương nở, chai cứng hoặc bám cặn. Lâu ngày, điều này khiến trục van và đĩa van bị mài mòn, giảm tuổi thọ thiết bị. Trong trường hợp này, cần tháo kiểm tra và thay gioăng sớm để tránh gây hỏng hóc lan rộng.

Khi thấy van bị kẹt hay rò rỉ hoặc bị nứt, biến dạng cũng cần phải thay gioăng

Gioăng bị nứt, biến dạng, chai cứng do hóa chất hoặc nhiệt độ

Các loại van làm việc trong môi trường hóa chất, dầu, hơi nước hoặc nhiệt cao thường khiến gioăng nhanh bị lão hóa. Vật liệu cao su EPDM, NBR hay PTFE nếu không phù hợp môi trường sẽ co giãn, nứt gãy hoặc mất đàn hồi, dẫn tới mất kín. Khi phát hiện gioăng bị chảy xệ, sần hoặc nứt, cần thay ngay để đảm bảo an toàn.

Kiểm tra định kỳ phát hiện gioăng bị mòn

Ngay cả khi chưa có dấu hiệu rò rỉ, việc bảo trì và kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm tình trạng mòn, xước hoặc bong lớp bề mặt gioăng. Đặc biệt với hệ thống chịu áp cao, nên kiểm tra ít nhất 6–12 tháng/lần để thay thế kịp thời, tránh sự cố bất ngờ trong quá trình vận hành.

>>> Vậy nên chọn gioăng EPDM hay PTFE thì phù hợp?

Chuẩn bị trước khi thay gioăng van

Ngắt nguồn – đảm bảo an toàn trước tiên

Trước khi thao tác, cần đóng van chính và xả toàn bộ áp suất hoặc lưu chất còn lại trong đường ống. Việc này giúp tránh rò rỉ nước, khí hay dầu ra ngoài gây nguy hiểm. Nếu là hệ thống hơi hoặc hóa chất, nên chờ nguội hoàn toàn trước khi tiến hành.

Dụng cụ cần thiết khi thay gioăng van

Để việc thay gioăng diễn ra nhanh và chính xác, cần chuẩn bị sẵn:

• Mỏ lết, tua vít, kìm – dùng để tháo và lắp lại các bu lông, ốc siết.
• Bộ gioăng thay thế đúng kích thước.
• Keo làm kín hoặc mỡ bôi trơn (nếu cần, tùy loại van).
• Khăn sạch, dung dịch vệ sinh bề mặt để loại bỏ bụi bẩn, dầu mỡ cũ.

Chọn đúng loại gioăng phù hợp

Đây là bước quan trọng nhất trước khi thay. Mỗi loại van sẽ có kích thước, hình dáng và vật liệu gioăng riêng. Khi mua cần dựa theo model, hãng sản xuất như KosaPlus, Wonil, FAF và môi trường sử dụng (nhiệt, áp, hóa chất…).

Ví dụ:

• EPDM – dùng cho nước sạch, nước thải.
• PTFE, Viton – dùng cho hóa chất, dầu, nhiệt độ cao.
• Graphite hoặc kim loại – dùng cho hơi nóng, áp suất lớn.

Lưu ý an toàn khi thao tác

• Luôn đeo găng tay, kính bảo hộ, đặc biệt khi làm việc với hệ thống hóa chất hoặc hơi.
• Không nên thay gioăng khi van còn nhiệt hoặc áp suất.
• Đặt biển cảnh báo “Đang bảo trì” để tránh người khác vận hành nhầm.

Cách thay gioăng van chi tiết theo từng bước

Bước 1: Tháo van khỏi đường ống (nếu cần)

Nếu không thể thao tác tại chỗ, cần ngắt kết nối van khỏi đường ống bằng cách tháo mặt bích hoặc đầu ren. Đặt van lên bàn làm việc ổn định, có lớp đệm để tránh trầy xước.

Bước 2: Mở nắp van, tháo bộ phận kẹp hoặc đĩa van

Tùy cấu tạo van (bi, bướm, cổng, cầu…), tháo các bu lông hoặc vòng hãm để tiếp cận phần seat hoặc gioăng bên trong. Thực hiện cẩn thận để không làm hỏng bề mặt kim loại.

Bước 3: Gỡ gioăng cũ – kiểm tra vị trí rãnh lắp

Dùng tua vít nhỏ hoặc kìm nhọn để lấy gioăng cũ ra khỏi rãnh. Sau khi tháo, kiểm tra độ mòn, nứt, biến dạng để đánh giá nguyên nhân hỏng – giúp chọn vật liệu phù hợp hơn khi thay mới.

Bước 4: Làm sạch bề mặt tiếp xúc

Dùng khăn sạch và dung dịch tẩy dầu mỡ để loại bỏ cặn, bụi hoặc keo cũ bám trên bề mặt. Bề mặt càng sạch, gioăng mới càng bám chặt và kín hơn.

Bước 5: Lắp gioăng mới – đảm bảo đúng hướng, không xoắn méo

Đặt gioăng mới vào đúng vị trí rãnh, không ép hoặc vặn xoắn gây biến dạng. Một số loại có chiều lắp nhất định, nên quan sát kỹ hướng ký hiệu trên gioăng (nếu có).

Bước 6: Siết lại nắp, lắp van lên hệ thống

Lắp lại các bộ phận theo đúng thứ tự tháo, siết đều lực các bu lông theo đường chéo để tránh lệch. Sau đó đưa van trở lại vị trí đường ống, kết nối và siết kín.

Bước 7: Kiểm tra rò rỉ sau khi chạy thử

Khi hệ thống vận hành lại, mở nhẹ lưu lượng để kiểm tra rò rỉ quanh thân và trục van. Nếu phát hiện rò nhẹ, có thể siết lại bu lông hoặc kiểm tra lại vị trí gioăng.

Lưu ý về cách thay gioăng van các loại

Cách thay gioăng van cũng phải cân nhắc đến thiết kế của từng loại van

Van bi

Gioăng thường nằm ở hai đầu bi van. Khi thay, cần chú ý vệ sinh kỹ bề mặt bi và đảm bảo gioăng ôm sát đều hai đầu để tránh rò rỉ khi đóng kín. Nếu bi bị trầy, nên đánh bóng nhẹ trước khi lắp lại.

Van bướm

Gioăng (seat) thường là vòng cao su bao quanh thân trong của van. Khi thay, cần đảm bảo độ ép vừa đủ quanh đĩa van – nếu ép quá chặt sẽ khiến thao tác mở nặng, còn lỏng quá sẽ rò nước. Đối với van bướm có seat rời, việc thay khá đơn giản và nhanh.

Van cổng, van cầu

Hai loại này có gioăng làm kín giữa đĩa và seat. Khi thay, cần mài phẳng lại bề mặt seat nếu có vết xước hoặc gỉ sét. Đảm bảo gioăng mới ép sát và đồng đều để khi đóng không bị hở một bên.

Van điều khiển điện/khí nén

Với loại này, việc tháo lắp phức tạp hơn vì liên quan tới cơ cấu truyền động và bộ actuator. Khuyến nghị nên để kỹ thuật viên có chuyên môn hoặc đại lý hãng thực hiện theo hướng dẫn kỹ thuật để tránh sai lệch hành trình.

Khi đã biết cách thay gioăng van đúng kỹ thuật sẽ giúp hệ thống luôn kín, ổn định và kéo dài tuổi thọ thiết bị. Khi phát hiện van rò rỉ, khó đóng mở hoặc gioăng đã chai cứng, hãy kiểm tra và thay thế kịp thời để tránh sự cố lớn hơn.